گفت و گو با دکتر آل ابراهيم، مبدع Research Tools؛ ابزارهايی که مسير تحقيق را آسان تر می کنند
گفت و گو با دکتر آل ابراهيم، مبدع Research Tools؛ ابزارهايی که مسير تحقيق را آسان تر می کنند
گفتگويي که مي‌خوانيد، حاصل تنظيم اپيزود شماره ۵ از پادکست سياره بيومکانيک با عنوان «مهارت‌هاي پژوهشي» است. اين پادکست به همت مهندس سيد جلال جزايري و دکتر احسان سودمند با هدف معرفي زمينه‌هاي مختلف پژوهشي، دانش بيومکانيک منتشر مي‌شود. ماهنامه مهندسي پزشکي و تجهيزات آزمايشگاهي به مناسبت هفته پژوهش، طی همکاري با اين مجموعه موفق شد تا مطالب کاربردي و جذاب اين اپيزود را به رشته تحرير درآورد.
علاقمندان نيز مي‌توانند اين پادکست را در تمامي اپليکيشن‌هاي پادکست‌خوان به آدرس
t.me/biomechanics_planet دنبال کنند.
بر اساس ادعاي Scopus، ساليانه 67744 مقاله از دانشگاه‌هاي ايران، منتشر شده است. با اين حساب کشور ما پانزدهمين کشور از لحاظ توليد کمي مقاله به شمار مي‌آيد. بسياري از افراد براي پُربار کردن مقالاتشان به دنبال چاپ در نشريات و سايت‌هاي معتبر هستند. اينکه نوشتن مقالات به چه شيوه‌اي باشد، دسته‌بندي منابع چگونه رعايت شود، ژورنال چگونه انتخاب شود، و در مهم‌ترين حالت، مخاطب مقاله چگونه افزايش پيدا کند از دغدغه‌هاي ذهني مقاله نويسان است.
دکتر نادر آل ابراهيم، سال‌هاست که در حوزه مهارت‌هاي پژوهشي در حال فعاليت است. وي جعبه ابزاري به نام Research Tools ابداع کرده که تاکنون بيش از چهارصد هزار محقق در سراسر دنيا براي نوشتن و انتشار مقالاتشان از آن کمک گرفته‌اند. آل ابراهيم اين روز‌ها از طرف بنياد نخبگان به عنوان محقق در دوره فرصت مطالعاتي در دانشگاه الزهرا مشغول به فعاليت است. در ادامه، آل ابراهيم در خصوص ابزارهاي کارآمدش توضيحاتي ارايه ميکند.
در ابتدا لطفا خودتان را معرفي کنيد؟
نادر آل ابراهيم هستم و در کوتاه‌ترين حالت معرفي مي‌توانم اصالتم را به شما بگويم! گيلاني و اهل لنگرود هستم. سرنوشت درس خواندن من مانند يک داستان است. ۵ ساله بودم که پدر خدا بيامرزم مرا به مدرسه ملي (مدرسه غير انتفاعي در زمان پيش از انقلاب) فرستاد و تاکيد داشت که حتما مهندس شوم، بي‌خبر از اينکه ممکن است بعد از اخذ ديپلم اصلا دانشگاهي باز نباشد. سال ۵۹ همزمان با انقلاب فرهنگي و تعطيلي دانشگاه‌ها، با اخذ ديپلم از دبيرستان فارغ التحصيل شدم. در نهايت هم مدارک کارشناسي و کارشناسي ارشدم را در رشته مکانيک با رتبه اول در هر دو مقطع، از دانشگاه تهران گرفتم. بعد از مدت زمان زيادي فعاليت در صنعت، تصميم به ادامه تحصيل گرفتم و در مقطع دکتري صنايع، رشته مديريت تکنولوژي فارغ التحصيل شدم.
چه شد که از مکانيک به موضوعات پژوهشي رسيديد؟ علاقه شما به پژوهش از کجا شکل گرفت؟
تحصيل و کار من در رشته مکانيک باعث شد تا به اين سمت کشيده شوم. وقتي مقطع کارشناسي ارشد را تمام کردم، 18 سال در صنعت کار کردم و عمده تجربه‌ام هم به صنعت خودروسازي مربوط مي‌شود. آخرين پستي که در صنعت خودرو داشتم، معاون مهندسي ايران خودرو ديزل بود. به عنوان مهندس مکانيک و معاون فني شرکت توليدکننده کاميون و اتوبوس، هميشه دنبال ابزاري بوديم تا مشکلي را حل کنيم. معمولا مهندسان مکانيک هم دوست دارند کارشان را با ابزار راه بياندازند. در سال 2007 براي تحصيل در مقطع دکتري به کشور مالزي رفتم در آنجا متوجه خلاء يک جعبه ابزار براي پژوهش شدم چرا که خودم براي حل هر مشکل کوچکي عادت به استفاده از ابزار داشتم. واقعا دشوار است که براي نوشتن مقاله بخواهيم همه کار‌ها را از صفر تا 100 انجام دهيم. در نهايت به اين فکر افتادم تا همه ابزارهاي پژوهشي را يکجا جمع کنم. از سال 2008 براي کار خودم اين ابزارها را گردآوري و مايند مپ (Mind Map) خصوصي خودم را راه اندازي کردم، تا اينکه روزي خانمي به اسم مارگاريت کري از استراليا کارگاهي با عنوان «چگونه دانشجوي دکتري خوبي باشيم» برگزار کرد و نکات مفيدي را گفت، من از او اجازه گرفتم تا 15 دقيقه‌اي در مورد کاربردهاي ابزارهاي پژوهشي که فرآيند تحقيق را تسهيل ميکند صحبت کنم که او نيز اين اجازه را داد. مارگاريت مرا تشويق کرد تا اين Research Tools را در اختيار همه محققين بگذارم. از آن روز به بعد نه تنها علاقه‌ام به اين کار پژوهشي بيشتر شد بلکه هيچ کدام از مقاطع تحصيلي به اندازه کار بر روي مهارت‌هاي پژوهشي به کارم نيامد؛ به طوري که حتي 5 سال بعد از فارغ التحصيلي نيز در مالزي بحث مهارت‌هاي پژوهشي را در دانشگاه تدريس مي‌کردم.
خيلي مهم است که به اين نقطه برسيم که دقيقا براي چه کاري ساخته شده‌ايم و قرار است دقيقا چه کاري انجام دهيم. براي شما اين مرحله چطور بود؟
دقيقا موافق اين نظر هستم. وقتي مقطع دکتري را در مالزي شروع کردم به عنوان مهندس صنايع و با داشتن پيش‌زمينه مکانيک، دوست داشتم از تجربيات 18 ساله‌ام از صنعت خودرو استفاده کنم. يک روز معاون شرکت «پروتون» که شرکتي شبيه به ايران خودرو است نشستي برگزار کرد و از او پرسيدم اگر بخواهيد خط توليد اتوبوس و کاميون راه اندازي کنيد، من مي‌توانم يک ساله اين خط را راه بيندازم و او با صراحت اعلام کرد قصد اين کار را نداريم. من هم سرخورده شدم و پيش خودم فکر کردم 18 سال سابقه کار در صنعت خودرو را با بي‌علاقگي پس زد! متوجه شدم اين تجربه‌ام اينجا کاربرد ندارد. برنامه مالزي در سال‌هاي گذشته اين بود که دانشجوي بين‌المللي جذب کند و افراد زيادي هم به همين منظور وارد اين کشور شدند. سوال اکثر آن‌ها اين بود که چرا مقاله تنظيم شده آن‌ها رد مي‌شود يا مورد تاييد استاد نيست يا چطور تشخيص دهند که رشته انتخابي آن‌ها به روز است؛ بنابراين فکر کردم به آن‌ها کمک کنم. اين اتفاق براي من لذت‌بخش‌تر از همکاري در طراحي يک کاميون يا اتوبوس بود. البته هر چيزي براي خود، زمان دارد. سال‌هاي اوليه بعد از فارغ التحصيلي از دانشگاه در رشته مکانيک دوست داشتم در حيطه مکانيک و خودروسازي کار کنم، وقتي عشق خودروسازي اشباع شد به قول خارجي‌ها به دنبال Hobby جديدي بودم که بحث مهارت‌هاي پژوهشي کمک شاياني به من کرد و از سال 2008 تا امروز روي اين مبحث کار مي‌کنيم.
طي کردن مسير شما نياز به جسارت بالايي دارد. درباره ابزارهاي پژوهشي که به دست شما طراحي شده است، بيشتر توضيح بدهيد.
اين ابزار زاييده تنبلي است! مي‌دانيد که همه اختراعات بشر به دليل
تنبلي است. انسان دوست ندارد قدم بزند، بنابراين خودرو اختراع مي‌شود؛ از
اين دست مثال‌ها کم نداريم. در پژوهش نياز به ابزار بود که همگي را از سال
2008 جمع کردم و تقريبا تا سال 2012 حدود 700 ابزار جمع آوري شد. الان هر
15 روز يا يک ماه يک ابزار به آن اضافه مي‌کنم. برخي از اين ابزارها مبتني
بر هوش مصنوعي هستند که محققين مي‌توانند از آن‌ها براي بهبود فرآيند
تحقيق استفاده کنند. براي يافتن اين جعبه ابزار پژوهشي کافي است عبارت
Nader Research Tools را در گوگل جستوجو کنيد و لينک جعبه ابزار پژوهشي به
آدرس
https://www.mindmeister.com/39583892 را خواهيد يافت. تا کنون
اين لينک 438 هزار بار بازديد داشته است. معمولاً اين تعداد بازديد عدد
بسيار خوبي براي يک سايت علمي است.
يعني فقط کافيست وارد سايت شويم و روي گزينه ابزارها کليک کنيم؟
بله هيچ مشکلي ندارد، چون در دسترس هم هست. البته يک سري توضيحات دارد که من معمولاً سر کلاس‌هايم براي استفاده دقيق‌تر عنوان مي‌کنم، ولي خيلي‌ها سر کلاس من نيستند بنابراين در لينکدين که نزديک به ۱۳ هزار فالوور دارم اين آمار و توضيحات را نوشته‌ام و خيلي از افراد پيام تشکر مي‌‌فرستند و پيشنهاد‌هايي هم ارائه مي‌کنند که اگر مناسب باشد توضيحات را با نام پيشنهاددهنده به ابزار اضافه مي‌کنم؛ مثلاً مي‌نويسم جان چنين پيشنهادي را درباره اين ابزار ارائه کرده است.
پنج ابزار کارآمدي که پژوهشگران بايد از آن‌ها استفاده کنند را نام ببريد؟
اينکه بخواهيم هفتصد ابزار را به پنج ابزار کليدي تقسيم‌بندي کنيم کار
بسيار سختي است. ابزارهاي من چهار بخش اصلي دارد؛ چگونه مقالات را پيدا
کنيم، چطور از مقالات به دست آمده مطلبي علمي استخراج کنيم و آن را به
رشته تحرير درآوريم، در کجا آن را چاپ کنيم و نهايتا در بخش چهارم، چگونه
آن را در رؤيت همگان بگذاريم تا در آينده به آن استناد بيشتري شود و
اثرگذارتر باشد. براي پاسخ به سوال شما، يکي از ابزارهاي بخش Survey
Analysis را معرفي مي‌کنم که دانشگاه لايدن هلند آن را به صورت رايگان در
اختيار همه گذاشته است. نام اين ابزار VOSviewer است. اين ابزار براي
بررسي داده‌هاي علمي و آناليز سمت‌و‌سوي آن بسيار مفيد است. در ديتابيس
Scopus کلمه Biomechanics را جستوجو کردم و داده‌ها را به اين نرم افزار
انتقال دادم و متوجه شدم در پنج سال اخير روي بحث مهندسي بافت (Tissue
Engineering) خيلي کار نمي‌شود، ولي مباحثي مانند پيشگيري از آسيب ديدگي
(Injury
Prevention) و تحليل حرکت (Motion Analysis) بروز و جديد هستند. با چند
دقيقه بررسي مي‌توان دريافت چه مباحثي خواهان بيشتري دارند. ابزار ديگري را
که مي‌خواهم معرفي کنم در شاخه Visibility و Impact، با اسم اختصاري ORCID
است که مانند کد 16 رقمي براي کارت شناسايي است که به هر محقق اختصاص داده
مي‌شود. اين ابزار هر محقق را داراي يک شناسه خاص ميکند. ابزار ديگري که
مي‌خواهم از قسمت نوشتن معرفي کنم Qiqqa است که ابزاري بسيار خوب است و
حجم زيادي از فايل پي دي اف را يک جا آناليز ميکند؛ مثلا اگر بخواهيم
مرور ادبيات (LiteratureReview) کنيم، نمي‌دانيم بايد از کجا شروع کنيم، چه
تيتري لازم است برايش انتخاب کنيم و چه مقالاتي را در ابتدا بايد بخوانيم.
نهايتا براي انتخاب ژرونال مناسب ابزار هاي مبتني بر هوش مصنوعي را معرفي
مي‌کنم.
ابزاري وجود دارد که با کمک آن بتوان پژوهش بهتري انجام داد؟
شعار من اين است که دانشجو هيچ وقت نبايد دوباره تحقيق را انجام دهد. در واقع کل اين ابزارها براي اين است که کار ما را راحتتر کند. برخي بر اين باور بودند که استفاده از ابزارها به نوعي تقلب است؛ اما اينطور نيست. اپليکيشن‌هايي مانند Waze يا Google Maps در واقع سريع ترين و خلوت ترين مسير را به راننده نشان مي‌دهند اما در نهايت اگر کسي رانندگي بلد نباشد هيچوقت به مقصد نخواهد رسيد. ابزارها هم دقيقا همينطور هستند و بهترين راه را به ما نشان مي‌دهند. پژوهشگر بايد روش پژوهش و استفاده از اين ابزارها را بلد باشد تا پروسه تحقيق برايش راحتتر شود. وقتي پژوهشگر يک ابزار را فرا گرفته است بايد نحوه استفاده از اين ابزار را نيز به خوبي ياد بگيرد. مثلا اگر به کسي بگوييم نحوه کار کردن با نرم افزار Microsoft Word را بلد هستيد يا خير همه مي‌گويند بله بلديم. اما سوال من اين است که آيا تا به حال از تب Mailings اين نرم افزار استفاده کرده‌ايد؟ اين تب کمک بسيار زيادي به محققان ميکند گرچه خيلي‌ها از اين گزينه استفاده نکرده‌اند. امروز افراد خيري که حاضرند علمشان را در اختيار مردم بگذارند فراوان هستند و پژوهشگران براي هر آنچه نياز داشته باشند مي‌توانند به ابزار مورد نظرشان دست پيدا کنند. ابزارهاي مبتني بر هوش مصنوعي واقعا کارامد هستند. يکي از ابزارهاي مورد علاقه من ابزار خلاصه‌سازي مبتني بر هوش مصنوعي است. اين ابزار براي زماني که مي‌خواهيد بدانيد يک مقاله به دردتان مي‌خورد يا نه مناسب است.
چه زماني مي‌توانيم پژوهشمان را در قالب مقاله ارائه دهيم؟
مقاله نويسي که من آموزش مي‌دهم، نحوه استفاه از ابزارهاي مختلف براي نوشتن مقاله در کوتاه‌ترين زمان ممکن است. زمان مقاله نويسي قبل از انجام هرگونه تحقيق است. از زمان ارائه پروپوزال تحقيق، بايد اولين پايه را براي مقاله نويسي گذاشت. هرچه تعداد مقالات نوشته شده توسط محقق بيشتر باشد رزومه قويتري براي پژوهشگر ساخته مي‌شود. دفاع از تز دکتري من نمره عالي آورد. تمام گفته هايم را به نوشته تبديل کردم و حتي انتقادات Reviewer ها را هم در آن گنجاندم. با نوشتن مقاله، پژوهشگر ايراد کار را خوب درک ميکند که به فهم موضوع کمک شاياني ميکند.
براي انتشار مقاله نياز به چه ژورنالي داريم؟
در قسمت سوم جعبه ابزار, هشت ابزار معرفي کرده‌ام که بر اساس خلاصه، تيتر، کلمات کليدي و رشته تحصيلي پيشنهاد ژورنال مناسب داده مي‌شود.
ابزارها بر اساس مشابهت نوشته شما با مقالاتي که چاپ شده‌اند چند ژورنال را با توضيحاتي درباره ضريب تاثير و شانس قبولي در ژورنال مورد نظر اعلام مي‌کنند؛ حالا اگر بخواهيد بدون استفاده از هوش مصنوعي ژورنال مورد نظر را انتخاب کنيد دو پلتفرم داريم که يکي مربوط به Scopus و ديگري مربوط به ISI است. اين دو پلتفرم ژورنال‌ها را دسته‌بندي کرده‌اند که شما مي‌توانيد با توجه به موضوع مقاله يکي از آن‌ها را انتخاب کنيد.
با استفاده از ابزارهاي شما مي‌توان با صرف انرژي کمتر چند مقاله را آماده کرد. اگر بخواهيم کاري که منتشر کرده‌ايم ديده شود دقيقا بايد چه کاري انجام دهيم؟
پاسخ به اين پرسش ساعت‌ها زمان خواهد برد. من در يکي از مقالاتم ۴۹ راهکار براي ديده شدن عنوان کرده‌ام که اگر بخواهم خلاصه‌اي از آن را بگويم، مي‌توانم به اين نکات اشاره کنم. در دنياي تجارت براي فروش بيشتر محصول بايد کالا از نظر ظاهري، کيفيت مناسبي داشته باشد تا مشتري آن را انتخاب کند. در بخش تهيه مقاله هم بايد مانند توليد کالا، کار باکيفيت انجام دهيم. مرحوم مريم ميرزاخاني وقتي جايزه فيلدز رياضي را از آن خود ميکند نيازي به تبليغ مقاله‌اش ندارد و خود به خود اين جايزه به مقاله اعتبار مي‌بخشد. جايزه نوبل هم مانند فيلدز در ديده شدن مقاله کمک شاياني ميکند. به هر حال همه نمي‌توانند اين جوايز را دريافت کنند بنابراين بايد از راهکار چاپ کردن مقاله در يک سايت معتبر استفاده کرد تا مقاله به خوبي ديده شود.
قبل از چاپ کردن مقاله هم بايد در انتخاب تيتر مقاله دقت کافي داشته باشيم. تيتر در ديده شدن مقاله بسيار اهميت دارد. تيتر بايد همراه با لغات پرکاربرد در رشته شما باشد و نام برند اختصاصي محقق را نيز شامل شود. در نوشتن مقاله بايد از همکاراني استفاده کرد که در نوشتن، خبره هستند؛ اين کار از تنها نوشتن مقاله بهتر است. نوشتن خلاصه و کلمات کليدي استفاده شده در آن بايد با دقت خاصي انجام شود. محقق بايد بعد از چاپ مقاله آن را در رسانه‌هاي مختلف تبليغ کند تا بهتر ديده شود. ساخت ويديو کليپ از مقاله و استخراج متن‌هاي کوتاه و پست کردن آن مي‌تواند در ديده شدن آن بسيار موثر باشد.
صحبت پاياني؟
دوستان در فضاي مجازي مي‌توانند صحبت‌هاي من را دانلود کرده و از ايده‌هاي مختلف در زمينه پژوهش استفاده کنند.
No comments:
Post a Comment